terjemah matan awamil mandaya (jawa)

Terjemah matan awamil mandaya (jawa) بسم الله الرّحمن الرّحيم Ngawiti isun kelawan nyebut asmane Allah kang murah ingdalem dunia turkang welas asih ingdalem akhirat balaka إِعْلَمْ أَنَّ اْْلعَوَامِلَ فِى النَّحْوِ مِائَةُ عَامِلٍ Weruhe sire ing setuhune pire-pire amil ingdalem ilmu nahwu iku satus amil لَفْظِيَةٌ وَمَعْنَوِيَةٌ Siji ‘Amil Lafdzi Lan Kapingdo ‘Amil Ma’nawi فَاللَّّفْظِيَةُ مِنْهَا عَلَى ضَرْبَيْنِى سَمَاعِيَةٌ وَقِيَاسِيَةٌ Mangke Utawi ‘Amil Lafdzi Setengah Saking Satus Iku Ingatase Rong Bagian Siji ‘Amil Lafdzi Sama’i Lan Kapingdo Amil Lafdzi Qiyasi فَالسَّمَاعِيَةُ مِنْهَا اَحَدٌ وَتِسْعُوْنَ عَامِلاً mangke utawi amil lafdzi Sama’i setengah saking satus iku siji lan sangangpuluh amile وَالْقِيَاسِيَةُ مِنْهَا سَبْعَةٌ lan utawi amil lafdzi qiyasi setengah saking satus iku pitu وَالْمَعْنَوِيَةُ مِنْهَا اِثْنَانِ lan utawi amil ma’nawi setengah saking satus iku kalih وَتُتَنَوَّعُ السَّمَاعِيَةُ عَلىَ ثَلاَثَةَ عَشَرَ نَوْعًا lan den warna-warnakaken ape amil lafdzi Sama’I ingatase telulas warne اَلنَّوْعُ اْلاَوَّلُ حُرُوْفٌ تَجُرُّاْلاِسْمَ فَقَطْْ وَهِيَ تِسْعَةَ عَشَرَ حَرْفاً اَلْبَاءُ وَمِنْ وَاِلىَ وَفِىْ وَعَنْ وَوَاوُاْلقَسَمِ وَبَاءُاْلقَسَمِ وَتَاءُاْلقَسَمِ وَاللاَّّمُ وَرُبَّ وَوَاوُهُ وَعَلىَ وَاْلكَافُ وَمُذْ وَمُنْذُ وَحَتَّى وَحَاشَا وَعَدَا وَخَلاَ utawi warne amil lafdzi Sama’i kang awwal iku pire-pire huruf kang ngejeraken iye huruf ing isim doang lan utawi iye huruf iku sangelas (19) hurufe, siji ب lan مِنْ lan اِلىَ lan فِىْ lan عَنْlan و قسم ( wa-u sumpah) lan ب قسم lan قسم ت lan ل lan ربّ lan و ربّ lan على lan ك lan مذ lan منذ lan حتى lan حَاشَا lan عَدَا lan خَلاَ) اَلنَّوْعُ الثَّانِى حُرُوْفٌ تَنْصِبُ اْلاِسْمَ وَتَرْفَعُ الْخَبَرَ وَهِىَ سِتَّةُ اَحْرُفٍ اِنَّ وَاَنَّ وَكَاَنَّ وَلَكِنَّ وَلَيْتَ وَلَعَلَّ utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping kalih iku pinten-pinten huruf kang ngenashabaken iye huruf isim lan ngerofakaken iye huruf ing khabar lan utawi iye huruf iku nenem hurufe hurufe siji اِنَّ lan اَنَّ lan كَاَنَّ lan لَكِنَّ lan لَيْتَ lan لَعَلَّ اَلنَّوْعُ الثَّّالِثُ حَرْفَانِ تَرْفَعَانِ اْلاِسْمَ وَتَنْصِبَانِ الْخَبَرَ وَهُمَا مَا وَلاَ الْمُشَبِّهَتَانِ بِلَيْسَ Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping telu iku huruf kalih kang ngerofakaken iye huruf kalih ing isim lan ngenashabaken iye huruf kalih khabar. Lan utawi iye huruf kalih iku “مَا” lan “لاَ”kang nyerupani iye huruf “مَا” lan “لاَ” kelawan lafadz “لَيْسَ” اَلنَّوْعُ الرَّابِعُ حُرُوْفٌ تَنْصِبُ اْلاِسْمَ فَقَطْ وَهِيَ سَبْعَةُ اَحْرُفٍ اَلْوَاوُ وَاِلاَّ وَيَا وَاَيَا وَهَيَا وَاَيْ وَالْهَمْزَةُ الْمَفْتُوْحَةُ Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping papat iku huruf kang ngenashabaken iye huruf ing isim doang. Lan utawi iye huruf iku pitu hurufe: sijiو lan اِلاَّ lan يَا lan اَيَا lan هَيَا lan اَيْ lan hamzah kang denfathahaken اَلنَّوْعُ الْخَامِسُ حُرُوْفٌ تَنْصِبُ الْفِعْلَ الْمُضَارِعَ وَهِىَ اَرْبَعَةُ اَحْرُفٍ اَنْ وَلَنْ وَكَيْ وَاِذًا Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping lima iku sakehe huruf kang ngenashabaken iye huruf ing fi’il mudhari’. Lan utawi iye huruf iku papat sakehe huruf siji اَنْ lan لَنَْ lan كَيْ lan اِذًا اَلنَّوْعُ السَّادِسُ حُرُوْفٌ تَجْزِمُ الْفِعْلَ الْمُضَارِعَ وَهِىَ خَمْسَةُ اَحْرُفٍ لَمْ وَلَمَّا وَلاَمُ اْلاَمْرِ وَلاَفِي النَّهْىِ وَاِنْ فِي الشَّرْطِ وَالْجَزَاءِ Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping nenem iku sakehe huruf kang ngejazemaken iye huruf ing fi’il mudhari’. Lan utawi iye huruf iku lima hurufe. Siji لَمْ lan لَمَّا lan ل اَمَرْ lan لا lngdalem nahi lan اِنْ ingdalem syarat lan jawab اَلنَّوْعُ السَّابِعُ اَسْمَاءٌ تَجْزِمُ الْفِعْلَيْنِ الْمُضَارِعَيْنِ عَلَى مَعْنَى اِنْ، وَهِيَ تِسْعَةُ اَسْمَاءٍ مَنْ وَمَا وَاَيٌّ وَمَتَى وَمَهْمَا وَاَيْنَ وَاَنَّى وَحَيْثُمَا وَاِذْمَا Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping pitu iku sakehe isim kang ngejazemaken iye isim ing fi’il kang mudhori’ karone ingatase nyimpen ma’na “in” اِنْ . lan utawi iye isim iku sange (9) isime, Siji مَنْ lan مَا ا lan اَيٌّ lan مَتَى lan مَهْمَا lan اَيْنَ lan اَنَّى lan حَيْثُمَا lan اِذْمَا اَلنَّوْعُ الثَّامِنُ اَسْمَاءٌ تَنْصِبُ اَسْمَاءَ النَّكِرَاتِ عَلَى التَّمْيِيْزِ، وَهِيَ اَرْبَعَةُ اَسْمَاءٍ اَحَدُهَا عَشَرَةٌ اِذَا رُكِبَتْ مَعَ اَحَدٍ اَوْاِثْنَيْنِ اِلَى تِسْعَةٍ وَتِسْعِيْنَ نَحْوُ رَاَيْتُ اَحَدَ عَشَرَكَوْكَبًا وَاِثْنَى عَشَرَ وَارِثًا وَثَلاَثَةَ عَشَرَ رَجُلاً اِلَى اَخِرِهِ وَثَنِهَا كَمْ وَثَالِثُهَا كَاَيِّنْ وَرَابِعُهَا كَذَا Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping wolu iku sakehe isim ang ngenashabaken iye isim ing sakehe isim nakirohi ingatase jadi tamyiz, lan utawi iye isim iku papat isime utawi salah sijine papat iku lafadz عَشَرَةٌ tetkalane di susun-susun iye lafadz عَشَرَةٌ sertane lafadz اَحَدٍ atawe lafadz اِثْنَيْنِ tumeke maring lafadz تِسْعَةٍ lan تِسْعِيْنَ iku seumpane lafadz رَاَيْتُ اَحَدَ عَشَرَكَوْكَبًا = wis ningali isun ing sewelas lintang. وَاِثْنَى عَشَرَ وَارِثًا = lan rolas ahli waris. وَثَلاَثَةَ عَشَرَ رَجُلاً = lan telulas wong lanang. Tumeke akhire isim ‘adad murokab “wilangan sing tersusun” lan utawi kang kaping do iku lafadz كَمْ lan utawi kang kaping telu iku lafadz كَاَيِّنْ lan utawi kang kaping papat iku lafadz كَذَا اَلنَّوْعُ التَّاسِعُ كَلِمَاتٌ تُسَمَّى اَسْمَاءَاْلاَفْعَالِ بَعْضُهَا تَنْصِبُ وَبَعْضُهَا تَرْفَعُ وَهِيَ تِسْعُ كَلِمَاتٍ اَلنَّاصِبَةُ مِنْهَا سِتُّ كَلِمَاتٍ رُوَيْدَ وَبَلْهَ وَدُوْنَكَ وَعَلَيْكَ وَهَاءَ وَهَيْهَالَ اَلرَّافِعَةُ مِنْهَا ثَلاَثُ كَلِمَاتٍ هَيْهَاتَ وَشَتَانَ وَسَرْعَانَ Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping sange iku sakehe kalimat kangden arani iye kalimat ing isim fi’il. Utawi setengah kalimat iku ngenashabaken lan utawi setengah kalimat iku ngerofakaken. Lan utawi iye kalimat iku sange kalimat. Utawi kang ngenashabaken setengah saking sange iku nenem Siji رُوَيْدَ lan بَلْهَ lan دُوْنَكَ lan عَلَيْكَ lan هَاءَ lan هَيْهَالَ utawi kang ngerofakaken setengah saking sange iku telu Siji هَيْهَاتَ lan شَتَانَ lan سَرْعَانَ اَلنَّوْعُ الْعَاشِرُ اَفْعَالُ النَّاقِصَةِ تَرْفَعُ اْلاِسْمَ وَتَنْصِبُ الْخَبَرَ وَهِيَ ثَلاَثَةَ عَشَرَ فِعْلاً كَانَ وَصَارَ وَاَصْبَحَ وَاَمْسَى وَاَضْحَى وَظَلَّ وَبَاتَ وَمَازَالَ وَمَابَرِحَ وَمَافَتِئَ وَمَااِنْفَكَ وَمَادَامَ وَلَيْسَ وَمَايَتَصَرَّفُ مِنْهُنَّ Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping sepuluh iku pire-pire fi’il naqis kang ngerofakaken iye fi’il naqis ing isim lan ngenashabaken iye fi’il naqis ing khabar. Lan utawi iye fi’il naqis iku telulas fi’ile. Siji كَانَ lan صَارَ lan اَصْبَحَ lan اَمْسَى َlan اَضْحَى lan ظَلَّ lan بَاتَ lan مَازَالَ lan مَابَرِحَ lan مَافَتِئَ lan مَااِنْفَكَ lan مَادَامَ lan لَيْسَ lan barangkang nerime ketasrif iye barang saking kabeh اَلنَّوْعُ الْحَادِىَ عَشَرَ اَفْعَالٌ تُسَمَّى اَفْعَالَ الْمُقَارَبَةِ تَرْفَعُ اْلاِسْمَ وَتَنْصِبُ الْخَبَرَ وَهِيَ اَرْبَعَةُ اَفْعَالٍ عَسَى وَكَادَ وَكَرُبَ وَاَوْشَكَ Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping sewwelas iku pire-pire fi’il kangdden arane iye fi’il ing fi’il muqarabah kang ngerofakaken iye fi’il muqarabah ing isim lan ngenashabaken iye fi’il muqarabah ing khabar. Lan utawi iye fi’il muqarabah iku papat fi’ile siji: عَسَ lan كاَدَ lan كَرُبَ lan اَوْشَكَ اَلنَّوْعُ الثَّانِىْ عَشَرَ اَفْعَالُ الْمَدْحِ وَالذَّمِ تَرْفَعُ اْلاِسْمَ الْجِنْسَ اَلْمُعَرَّفَ بِاْلاَلِفِ وَاللاّمِ وَالْمَخْصُوْصَ بِالْمَدْحِ وَالذَّمِ وَهِيَ اَرْبَعَةُ نِعْمَ وبِئْسَ وسَاءَ وحَبَّذَا Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping rolas iku sakehe fi’il pengalem lan fi’il penacad kang ngerofaaken iye fi’il pengalem lan penacad ing isim jenis kanden ma’riitaken kelawan alif lan lam lan kangden tentokaken kelawwan fi’il pengalem lan penacad. Lan utawi iye fi’il pengalem lan penacad iku papat siji ni’ma lan bi’sa lan sa-a lan habbada. اَلنَّوْعُ الثالث عشر افعال الشك واليقين تدحل على اسمين ثانيهماعبارةعن الاوّل وتنصبهما جميعا على المفعولين وهي سبعة افعال حسبت وخلت وظننت ورايت وعلمت ووجدت وزعمت Utawi warne ‘amil lafdzi sama’i kang kaping telulas iku sakehe fi’il syak lan yakin kang manjing ingatase isim roro kang utawi kapiingdone isim roro iku ibarat saking kang awal lan ngenashobaken sekarone hale bareng ingatase jadi maf’ul sekarone lan uutawi iye fi’il syak lan yakin iku pitu sakehe fi’il siji hasibtu lan khiltu lan dhonantu lan roaitu lan ‘alimtu lan wajadtu lan za’amtu والقياسية منها سبعة Lan utawi amil lafdhi qiyasi setengah saking satus iku pitu احدها الفعل على الاطلاق Utawi salah sijine pitu fi’il ingatase ithlaq وثانها اسم الفاعل Lan utawi kapingdone pitu iku isim fa’il وثالثها اسم المفعول Lan utawi kapiingtelune pitu iku isim maf’ul ورابعها الصّفة المشبّهة Lan utawi kaping papate pitu iku shifat musyabbihat وخامسها اسم المصدر lan utawi kaping limane pitu iku isim mashdar وسادسها كل اسم اضيف الى اسم اخر Lan utawi kaping neneme pitu iku saban-saban isim kangden mudlofaken iye isim maring isim kang weneh وسابعها كل اسم تم فاستغنى عن الاضافة وهو يقتضى تمييزا لابهامه. Lan utawi kaping pitune pitu iku saban-saban isim tam mangke ngalap cukup iye isim tam saking idlofat lan utawi iye isim tam iku natrapi iye isim tam ing tamyiz karene samare isim tam والمعنوية منها عددان Lan utawi amil ma’nawi setengah saking satus iku rong wilangan العامل فى المبتداء والخبر وهو الابتداء Siji amil ingdalem mubtada lan khobar lan utawi iye amil iku mubtada والعامل فى الفعل المضارع وهو وقوعه موقع الاسم نحو زيد يضرب فى موضع زيد ضارب Lan kapingdo amil ingdalem fi’il mudlori’ lan utwi iye amil iku tumibane fi’il mudlori’ ing panggonan tumibane isim iku seumpane lafadz زيد يضرب (utawi zaid iku lagi mukul iye zaid) ingdalem panggonan lafadz زيد ضارب (utawi zaid iku wongkang mukul) فهذه مائة عامل لايستغنى منها الصّغير والكبير والرّفيع والوضيع عن معرفتها واستعمالها في معمولاتها واوردنا بيانها على طريق الحساب والعدد المقسوم Mangke utawi ikilah amil iiku satus amile kang ore ngalap sugih setengah saking satus sape bocah cilik lan wwong gede lan luhurr dderazate lan wong endep derazate saking ngewweruhi satus amil lan ngenggone satus amil ingdalem ngema’mulakene satus amil lan ngarepaken kite ing mertelakaken satus amil ingatase dedalan itung-itungan lan wilangan kangden dum وبالله التّوفيق والله اعلم بالصّواب. Lan iku tetep kelawan Allah utawi pitulung lan utawi Allah iku dzat kang luih uning kelawan sebenere. Penerjemah lukman F.S Semoga bermanfaat